Nederlands
English
Historie Zelfbedieningsovertoom
De ontwikkeling van de eerste Zelfbedieningsovertoom
Zelfbedieningsovertoom® Spakenburg
Tussen de nieuwe woonwijk Vathorst bij Amersfoort en het Nijkerkernauw bij Spakenburg ligt het riviertje de Laak. De Laak is bevaarbaar voor sloepen met een beperkte diepgang en doorvaarthoogte. In de Laak zijn inmiddels 2 zelfbedieningssluizen aangelegd en een nieuw restaurant langs de route. Bij Bunschoten gaat de Laak over in de Rengerswetering waar ook een nieuwe woonwijk wordt ontwikkeld met woningen en eigen ligplaatsen. Het laatste te passeren knelpunt op weg naar de Randmeren was de Oostdijk bij Spakenburg. De Oostdijk is een primaire waterkering die het lager gelegen achterland tegen overstromingen moet beschermen. De noodzakelijke dijkversterking was net afgerond.
Foto: Laak Sloepverhuur
Het bouwen van een sluis in een primaire waterkering is kostbaar. De gemeenten Amersfoort en Bunschoten gaven Waterrecreatie Advies opdracht een realistische raming te maken van de kosten voor de Zelfbedieningsovertoom® als alternatief voor een sluis. Waternet uit Amsterdam deed ook mee. Zij vonden het vanuit cultuurhistorisch aspect een leuk idee, zagen kansen in Amsterdam en hadden ervaring met zelf- en afstandsbediening. Waterschap Vallei en Veluwe bracht als beheerder van de Oostdijk haar kennis en randvoorwaarden in.
In december 2016 is het resultaat aan de opdrachtgevers gepresenteerd. Waterrecreatie Advies is voor de Zelfbedieningsovertoom® een samenwerking aangegaan met H. de Vos Elektrotechniek (DVE) in Mijdrecht en met Hilmar Boatlifting in Meppel en Bagger & Waterwerken Oosterwolde (BWO). De conclusies zijn unaniem: de Zelfbedieningsovertoom® is een innovatief, eigentijds en financieel (zeer) interessant alternatief voor een sluis. Ook Rijkswaterstaat was onder de indruk. Een onderbreking in de dijk voor een sluis is niet nodig, de overtoom gaat eroverheen. Voor de veiligheid is dat een belangrijk aspect. Doelgroepen voor de overtoom zijn de BRTN-categorieën E en F en mogelijk DM (toelichting zie Historie hierna). Het uitgangspunt was zelfbediening, maar bediening op afstand met behulp van camera’s is mogelijk. Over noodzakelijke en mogelijke veiligheidsmaatregelen is nagedacht, zoals het kruisen van een weg of een fietspad.
De ontwikkeling past in deze tijd. De BRTN richtte zich in de afgelopen decennia op het behoud en het veiligstellen van het recreatietoervaartnetwerk voor grotere schepen waarop men kon overnachten. Door veranderingen in de watersport, de toenemende populariteit van dagtochten, het varen met (huur)sloepen en fluisterboten ontstaan nieuwe kansen. Gezocht wordt naar mogelijkheden om gebieden te ontsluiten (o.a. ‘electric-only routes’) of verbindingen te herstellen zodat tijdens een dagtocht nieuwe “rondjes” kunnen worden gevaren. Het biedt kansen voor horeca aan het water, een Bed & Breakfast of tegenwoordig Airbnb.
De breedte en diepgang van een vaarweg en de doorvaarthoogte van bruggen zijn in eerste instantie bepalend voor welk type schepen een route geschikt is of geschikt gemaakt kan worden. Voor het overbruggen van peilverschillen of een dijk was een sluis nodig. Dat kan nu dus anders en goedkoper. Door een historische overtoom om te zetten in een eigentijds product ontstaan nieuwe vaar- en routemogelijkheden. De Zelfbedieningsovertoom® wordt ook een attractie. We hebben eerst het idee en inmiddels ook het model vastgelegd. De animatie waarop je precies kunt zien wat er gebeurt is klaar, aldus Steensma.
Historie Zelfbedieningsovertoom®
In de eerste helft van 2016 werden de mogelijkheden voor een Zelfbedieningsovertoom® tussen Hoorn en Durgerdam in opdracht van de provincie Noord-Holland onderzocht. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier versterkt ruim 33 kilometer Markermeerdijken tussen Amsterdam en Hoorn. De dijk is niet stabiel genoeg om de ruim 1,2 miljoen Noord-Hollanders te beschermen en moet worden versterkt of verhoogd. De werkzaamheden zullen overlast veroorzaken, maar het biedt ook kansen.
De provincie Noord-Holland was op zoek naar kansen voor haar nieuwe Visie op de waterrecreatie in Noord-Holland. In Monnickendam en Edam zijn sluizen die het Markermeer verbinden met de vaarroutes in het achterland. Die routes kennen enkele knelpunten, maar zijn geschikt voor motorboten met een doorvaarthoogte tot ca. 2,50 m (recreatietoervaart). Verder ligt in Waterland onder de rook van Amsterdam, bij Hoorn en in West-Friesland tussen Hoorn, Medemblik en Enkhuizen nog een uitgebreid netwerk aan routes die geschikt zijn voor kleinere boten, voor sloepen, boten van sportvissers en kano’s die vooral voor dagtochten worden gebruikt.
Overtoom uit de 18e eeuw, Het Radje in Venhuizen
Soorten boten die belang hebben bij de vaarwegen in het achterland vallen onder BRTN-classificatie CM en DM en kleinere boten, categorieën E, F en G.
Vervolgens zijn allerlei varianten in beeld gebracht om boten door (zelfbedieningsluis), of over een dijk te transporteren. Door combinatie van technieken is het plan voor een Zelfbedieningsovertoom® verder uitgewerkt. In het Uitvoeringsprogramma Waterrecreatie 2016 - 2019 zijn meerdere locaties en verbindingen opgenomen waar een Zelfbedieningsovertoom® kansrijk is.
Sloepen en andere boten tot ca. 7,5 m en een gewicht tot ca. 2,5 ton (categorie E en F) worden horizontaal over een dijk (helling tot 40°) en eventueel een weg of fietspad getransporteerd. Knop indrukken, men blijft aan boord en het glas wijn zou tijdens het transport op de motorkap moeten kunnen blijven staan volgens het Programma van Eisen. Het idee en de tekeningen zijn door Waterrecreatie Advies gedeponeerd. De eerste “Klúnplak voor sloepen” wordt in 2021 in Spakenburg gerealiseerd.
Informatiedag elektrisch varen
Op 23 september 2017 heeft Waterrecreatie Advies in opdracht van de gemeente Amersfoort een informatiedag over elektrisch varen op de Laak georganiseerd. De Laak loopt vanaf de wijk Vathorst bij Amersfoort via de Rengerswetering bij Bunschoten naar het Nijkerkernauw. Als de geplande Zelfbedieningsovertoom® klaar is, worden 2 nieuwe woonwijken ontsloten. Op de Laak mag alleen elektrisch worden gevaren. De bewoners kregen een Nieuwsbrief in de bus en op de dag zelf werd iedereen uitgebreid geïnformeerd over de achtergronden en kon men proefvaren.
- Meer recente projecten met betrekking tot bruggen, sluizen en/of overtomen.
